Kiedy nieubłaganie zbliża się koniec wakacji wielu z nas, rodziców, zaczyna z troską zerkać w kierunku dzieci, obawiając się ich powrotu do szkoły. Zarówno Ci, którzy pójdą do niej pierwszy raz, jak i Ci, którzy szkolne mury odwiedzą kolejny rok – każdy z nich może się bać. A za strachem dzieci, idzie strach dorosłych. 

Statystyki wskazują, że nawet co piąty polski nastolatek może mieć problemy psychiczne i emocjonalne związane z chodzeniem do szkoły. Na objawy depresyjne skarży się dwukrotnie więcej młodych ludzi niż 10 lat temu. Jak podkreślają eksperci, szkoła jest źródłem wielu stresów dla ucznia, a problemy mogą zacząć się już u bardzo małych dzieci. Warto, aby od początku nie bagatelizować uczuć najmłodszych – to podstawa bezpieczeństwa. 

Strach przed powrotem do szkoły daje o sobie znać w różny sposób. Młodsze dzieci częściej mają dolegliwości somatyczne, takie jak bóle głowy, brzucha czy klatki piersiowej. Starsze zamykają się w sobie i w swoim pokoju. Lęk przed chodzeniem do szkoły może się objawiać w różny sposób: 

• 1) wycofaniem się z aktywności, które kiedyś były atrakcyjne i lubiane, jak na przykład spotkania z rówieśnikami, zajęcia dodatkowe, ulubione czynności 
• stopniowym zmniejszaniem strefy bezpieczeństwa do granic własnego pokoju (lęk odbiera poczucie bezpieczeństwa, dotyczy to różnych obszarów życia, ale także fizycznej przestrzeni),
• 2) zaburzeniami snu,
• 3) wahaniami wagi wynikającymi z regulowania emocji przez dziecko za pomocą jedzenia,
• 4) współwystępowaniem innych uczuć, na przykład przygnębienia czy agresji

Jak nie bać się szkoły? Jak pomóc dziecku w powrocie do szkoły?

Po pierwsze – i chyba najważniejsze – rozmowa. Pozwólmy dziecku powiedzieć, jakie ma obawy, uznajmy jego uczucia i zaakceptujmy trudności. Aby dziecko czuło się bezpiecznie – zapewnijmy o chęci pomocy, jeśli mamy podobne doświadczenia, odwołajmy się do nich. Zastanówmy się wspólnie z dzieckiem, co pomogłoby przezwyciężyć lęk. Zmierzenie się z nim, to jedyna droga postępowania. Pamiętajmy, że im starszy jest nasz uczeń, tym większą inicjatywę powinniśmy mu oddać w rozmowie, by mógł sam znaleźć rozwiązanie problemu.

Niestety – lęk sam nie zniknie. Jeśli uczeń nie będzie sobie z nim radził mimo naszego wsparcia, poszukajmy pomocy u specjalisty- psychologa szkolnego lub w poradni psychologicznej. Specjalista pomoże zmierzyć się z trudnościami i powoli przepracować lęki. 

Jak przygotować dziecko do pójścia do szkoły lub przedszkola pierwszy raz?

1. Zrób rozeznanie już wcześniej

Każda ze szkół, a przynajmniej ich znaczna większość, organizuje „Dni Otwarte”, które przypadają najczęściej na przełom lutego i marca. Termin oczywiście nie jest przypadkowy – w marcu trwa rekrutacja do szkół, jednak dla dzieci i ich rodziców takie wydarzenie to bardzo dobry moment na zapoznanie się z ofertą placówki, jej kadrą oraz na pokazanie dziecku wszystkiego od wewnątrz. Najgorszy jest zawsze lęk przed nieznanym, a wycieczka na „Dni Otwarte” sprawi, że szkoła nie będzie już obcym, wielkim, nieznanym miejscem.

2. Dowiedz się, kto będzie wychowawcą Twojego dziecka

Punkt bardzo ważny w przypadku dzieci odczuwających silny lęk przed pójściem do szkoły. Dlaczego? Pierwszego września dzieje się bardzo wiele: tłum obcych ludzi, hałas, nierzadko upał, wędrowanie po nieznanym budynku… To wszystko sprawia, że i tak przestraszone dziecko dostaje mnóstwo nowych i nie do końca przyjemnych bodźców. Zamieszanie panujące tego dnia może również uniemożliwić spokojną rozmowę z wychowawcą klasy. Dlatego też warto umówić się na taką rozmowę wcześniej, już w sierpniu. Wyjaśnić swoje obawy, rozwiać wszelkie wątpliwości. Jest to też świetny moment na rozmowę wychowawcy z przyszłym uczniem. Dziecko pozna swoją „nową panią” i pierwszego września, wśród tylu nieznanych twarzy, znajdzie tę, od teraz jedną z najważniejszych osób, która doda mu otuchy.

3. Wzmacniaj, podkreślaj pozytywy

Podkreślaj pozytywne cechy swojego dziecka, niezależnie od tego, czy jest to znajomość liter, dbałość o porządek czy umiejętność sznurowania butów. Każdy pozytywny komunikat pozwoli zbudować mu większą pewność siebie i wzmocni jego poczucie własnej wartości.

4. Naucz dziecko samodzielności w ubieraniu….

Nie wyręczaj dziecka podczas ubierania, wspólnie poćwiczcie w domu wkładanie kolejnych warstw odzieży, a także ich zdejmowanie (i chowanie butów do worka). Trenujcie wiązanie sznurowadeł i nakładanie szalika.

5. … i w przygotowywaniu się do szkoły

Pierwsze dni w szkole są szalone, wiadomo. Do wszystkiego trzeba się przyzwyczaić, jednak jako Rodzic nie dopuść, proszę, do sytuacji, w której będziesz pakował tornister swego dziecka przez pierwsze trzy lata jego edukacji. Albo jeszcze dłużej! Na początku róbcie to wspólnie, czytajcie plan lekcji, wybierajcie odpowiednie pomoce i pakujcie je na kolejny dzień (nie róbcie tego rano, w dniu zajęć, wtedy pośpiech i stres spotęgują uczucie rozdrażnienia u was obojga). Wyrób w dziecku nawyk systematyczności i z czasem jedynie kontroluj, czy wszystko zostało spakowane, jak należy. Tak samo z odrabianiem lekcji – pomagaj i sprawdzaj, jeśli dziecko tego potrzebuje, ale nie wykonuj pracy za nie. Pozwól mu się pomylić, zrobić coś niedoskonale. Właśnie w ten sposób się uczymy.

6. Wspólnie zaplanujcie harmonogram dnia

Porządek bardzo się przyda młodemu człowiekowi, który wkroczył w szkolne mury. Dziecko wiedząc, co go czeka w danym dniu, jest spokojniejsze, wie, co ma robić i kiedy zostanie odebrane przez rodziców. Wspólnie uzupełniony plan lekcji noszony w piórniku również pomoże w odliczaniu, ile lekcji zostało do końca, a także da poczucie stabilizacji i pewności co się stanie za chwilę.

7. Nie przelewaj swoich lęków na dziecko

Dzieci świetnie wyczuwają emocje innych ludzi. Jeśli zauważą, że mama lub tata chodzą spięci, mimo, że mówią, że wszystko jest ok, dojdą do wniosku, że ta szkoła jednak ma w sobie coś strasznego, skoro boją się jej nawet dorośli.

8. Nie strasz dziecka szkołą i nauczycielami

Komunikaty typu: „No to skończyła się zabawa, teraz czeka Cię wiele lat nauki, oceny, sprawdziany i kartkówki.”, „Jeśli będziesz niegrzeczny, to pani wpisze ci uwagę!” zdecydowanie nie pomagają dziecku, a jedynie potęgują jego lęk.

Zamiast nich, opowiedz dziecku jakie zajęcia czekają na nie w szkole, że nie będzie to tylko pisanie i liczenie, ale też dużo zabaw, śpiew, zajęcia plastyczne i różne koła zainteresowań (o ile dziecko będzie chciało na nie uczęszczać, nic na siłę!).

Opowiedz również o swoich wspomnieniach związanych ze szkołą, na przykład o ulubionej nauczycielce czy niezapomnianej lekcji. Powiedz, że, podobnie jak Twoje dziecko, Ty też miałaś/-eś obawy przed rozpoczęciem nauki i wyjaśnij, jak sobie z tym poradziłaś/-eś. Twoje dziecko zobaczy, że nie jest samo!

9. Wspólnie przygotujcie szkolną wyprawkę

Wybieranie kolorowych zeszytów, piórnika czy kredek może być fantastyczną zabawą i sprawić, że myśli o szkole staną się zdecydowanie przyjemniejsze. Zarezerwuj specjalny czas tylko na zakupy szkolne, nie róbcie ich w pośpiechu, w przelocie między pracą a domem. Niech to będą miło spędzone chwile, które można idealnie wykorzystać na rozwiewanie wątpliwości i pytań dziecka.

10. Przypomnijcie zasady higieny

Szkolne toalety różnią się tym od przedszkolnych, że nie przylegają do sal, a wejścia do nich znajdują się na korytarzu. Warto przypomnieć z dzieckiem zasady korzystania z toalety, w tym mycia rąk, a także omówić, w jaki sposób może zgłosić nauczycielowi potrzebę wyjścia do toalety w czasie lekcji.

11. Bądź słowny

Z uwagi na różne godziny pracy rodziców, dzieci często przed lekcjami lub tuż po nich spędzają czas w świetlicy. Po przyzwyczajeniu się do swojej nauczycielki i kolegów z klasy, nagle zostaje wmieszane w inne, obce dzieci, zajmuje się nim inna pani, często bywa głośno i do końca nie wiadomo, co ze sobą zrobić. Dlatego przed wizytą w świetlicy koniecznie uprzedź o tym dziecko, powiedz, o której godzinie je odbierzesz i bądź słowny (dzieci doskonale pamiętają obietnice złożone przez rodziców: „Mama powiedziała, że odbierze mnie o 15:00”). Często do wyznaczonej godziny dziecko „trzyma się”, jednak nawet niewielkie spóźnienie może być dla niego źródłem wybuchu ogromnego stresu i paniki.

12. Wybierzcie coś „na szczęście”

Pluszak, samochodzik, czy zdjęcie uśmiechniętej rodziny wsunięte do piórnika „na szczęście” będzie wspaniałym wsparciem w trudniejszych momentach i chwilach tęsknoty.

13. Nawiąż kontakt z innymi rodzicami

Jeśli znasz rodziców innych dzieci w klasie, na przykład z przedszkola, to świetnie! Jeśli nie, nie ma sprawy, możesz to szybko nadrobić. Warto nawiązywać kontakty z innymi rodzicami, choćby po to, aby w przypadku choroby dziecka dowiedzieć się, co aktualnie opracowywane jest podczas lekcji. 

14. Nie bagatelizuj problemów dziecka

I już na koniec. Drogi Rodzicu, pamiętaj, że dzieci mają problemy, które dla nas, dorosłych, mogą wydawać się błahe czy absurdalne. Dla dziecka jednak są w danym momencie sytuacją nie do przejścia i aby się z nią uporać, potrzebuje ono wsparcia. Będzie go szukać przede wszystkim u Ciebie. Wysłuchaj, nie wyśmiewaj, nie bagatelizuj. Postarajcie się wspólnie znaleźć rozwiązanie. No i…

15. Pozwól mu być sobą

Dziecko jest indywidualną, niezależną jednostką. Nie jest mini-wersją rodzica, dlatego jego reakcje i sposoby zachowania się w różnych sytuacjach (właśnie takich, jak pierwsze dni w szkole) mogą się znacznie różnić od tych, które pamiętasz ze swoich dziecięcych lat. I jest to zupełnie normalne. Pozwól mu na to 🙂

W Centrum Medycznym HugCare w Tarnowskich Górach pomagamy dzieciom oswajać obawy i lęki pod okiem doświadczonych psychologów dziecięcych. Czasem kilka wizyt i analiza sytuacji przez specjalistę, może dać ogromne rezultaty i pozytywne efekty w dalekiej przyszłości. Zdrowie psychiczne najmłodszych jest szalenie ważne w prawidłowym rozwoju człowieka. Warto zadbać, aby takie lęki, jak chodzenie do szkoły, nie stało się traumą, która może ciążyć na psychice dorosłego człowieka w różnych obszarach jego późniejszego życia. W przypadku problemów opisanych w tym artykule, serdecznie zapraszamy rodziców z dziećmi, na prywatną wizytę i pierwszą konsultację z psychologiem dziecięcym w Tarnowskich Górach.